Mahmud Raif Efendi

Mahmud Raif Efendi (ö.1807), Osmanlı reis’ül-küttâbı, ıslahat yazarı, ressamı ve musiki erbabıdır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk daimi yurtdışı sefarethanesi olan Londra Büyükelçiliği’nde, 1793-1797 yılları arasındabüyükelçi Yusuf Agah Efendi’nin serkatipliğini (başkatipliğini) yapmıştır.

Mahmud Raif Efendi, Londra dönüşünde İstanbul’da 1798 yılında Fransızca yayınladığı Tableau des Nouveaux Reglements de L’Empire Ottoman (Osmanlı İmparatorluğu’nda Yeni Nizamların Cetveli) adlı eseriyle tanınmaktadır;Osmanlı İmparatorluğu’nun Nizam-ı Cedid hareketleri sonucunda sahip olduğu yenilikleri anlatan bu kitap 1988 yılında Latin hafleriyle Türkçe olarak ta basılmış  ve bu kitap hakkında bir de inceleme eseri yayınlanmıştır. Kitapta 28 adet detaylı çizim de bulunmaktadır.

Mahmud Raif Efendi, Londra’da bulunduğu sırada coğrafyanın faydalarını anlatan “Ucalet-ül Coğrafya” adlı bir eseri Fransızca hazırlamış, Viyana maslahatgüzarı Yakovaki Efendi tarafından Türkçe’ye çevrilen bu eser Üsküdarmatbaasında 1804 basılarak, yine ayni matbaada bir yıl önce basılan Cedid Atlas’ın başına eklenerek beraberce ciltlenmiştir. Mahmud Raif Efendi’nin bir diğer eseri de, Fransızca yazdığı ve o zamana kadar alışılmış olansefaretnamelerden çok farklı bir üslupla yazdığı ve İngiltere’yi anlattığı Journal du Voyage de Mahmoud Raif Efendi en Angleterre ‘dir; bu eserin orijinali Topkapı Sarayı’nda bulunmaktadır.

“İngiliz Mahmud” olarak ta bilinen Mahmud Raif Efendi, özellikle Napolyon Bonapart Fransa’sına karşı Bâb-ı Âli’ninİngiltere yanlısı siyasetinin bir göstergesi olarak 1800-1805 tarihleri arasında reis’ül-küttablık vazifesinde bulundurulmuş; Haziran 1798’de İskenderiye’yi alan ve Nil Vadisi boyunca Mısır’ı işgale başlayan Napolyon Bonapart’a karşı oluşturulan ve özellikle Adriyatik Denizi’nde faal olan Rus-Osmanlı müşterek donanmasına diplomatik temsilci olarak atanmış, 1800’de ise Mısır’daki İngilizlerle diplomatik görüşmelerde bulunmakla vazifelendirilmiştir. 1798’de Rus-Osmanlı müşterek donanmasının Napolyon’a karşı giriştiği Korfu kuşatmasına dair çizdiği bir “Korfu Kuşatması Planı” da vardır.
Mahmud Raif Efendi, Nizam-ı Cedid ordusunun kaldırılmasını isteyen yeniçerilerin 1807 yılında Kabakçı Mustafa önderliğindeki ayaklanması esnasında Rumelihisarı’nda katledilmiştir. Bazı kaynaklara göre öldürüldüğünde 47 yaşında olduğu(yani doğum tarihinin 1760 olması gerektiği) belirtilmişse de, bu konuda kati bir resmi bilgi bulunmamaktadır.

Makaleler

• Ankara Üniversitesi Dergisi – Mehmet Alaattin Yalçınkaya’nın Makalesi – Osmanlı Zihniyetindeki Değişimin Göstergesi Olarak Sefaretnamelerin Kaynak Defteri -OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Dergisi, Sayı: 7 (1997), sh: 319-338, Ankara.
• Ankara Üniversitesi Dergisi – Mehmet Alaattin Yalçınkaya’nın Makalesi – Mahmud Raif Efendi As The Chief Secretary of Yusuf Agah Efendi, The First Permanent Ottoman-Turkish Ambassador To London (1793-1797) -OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Dergisi, Sayı: 5 (1993), sh: 385-434, Ankara. (İngilizce)
• Hayat Tarih Dergisi – İhsan Sungu’nun Makalesi – Yenileşme Tarihimizde Önemli Bir İsim: Vatanını Kurtarmaya Çalışırken Gericiler Tarafından Parçalanan Mahmud Raif Efendi ve Eserleri – Hayat Tarih Dergisi, Yıl: 15, Sayı: 9 (Eylül 1979), sh. 6-10, İstanbul.
• Selçuk Üniversitesi Dergisi – Alim Gür’ün Makalesi – İbnü’l Emin Mahmud Kemal İnal’ın Feridun Nafiz Uzluk’a Yazdığı Bazı Mektuplar: XI: 11 Nisan 1957 Tarihli (Mahmud Raif Efendi’ye Dair) Mektup – Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 7 (2002), sh. 111-135, Konya.
• Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi – Erhan Afyoncu’nun Makalesi – Mahmud Raif Efendi ve Ailesine Dair Kayıtlar, Vesikalar – Türk Kültürü Dergisi, Sayı: 2 (2000), sh. 89-100, İstanbul.

Doktora Tezleri, Kitaplardaki Yazılar

• Afyoncu, Erhan, “Sefaretnameler ve Osmanlı Elçileri”, Tarih Metodu, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2011, sh. 194-195.
• Afyoncu, Erhan, “Nizam-ı Cedid Layihaları”, Tarih Metodu, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2011, sh. 197.
• Engin, Vahdeddin, “Mahmut Raif Efendi Tarafından Kaleme Alınmış İngiltere Seyahati Gözlemleri”, Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir 1999, sh. 135-162.
• Güleç, Mustafa, “On Dokuzuncu Yüzyıl Tarihçiliğinin Genel Değerlendirmesi ve Tarihçiliğin Yeni Alanları”, Tarih Metodu, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2011, sh. 174.
• Şakul, Kahraman, “An Ottoman Global Moment: War Of Second Coalition In The Levant”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Georgetown Üniversitesi, Washington, DC, 2009. (İngilizce)
• Yalçınkaya, Mehmet Alaattin, The First Permanent Ottoman-Turkish Embassy in Europe: The Embassy of Yusuf Agah Efendi to London (1793-1797), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Üniversitesi, 1993. (İngilizce)

Kitaplar

• Tableau des Nouveaux Reglements de L’Empire Ottoman, Mahmud Raif Efendi. İstanbul, 1798. (Fransızca)
• Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Boğazlar Meselesi. Tukin, Cemal. İstanbul, 1947 (bu kitabın ikinci edisyonu:Boğazlar Meselesi. Aksoy, Bülent. Pan Yayınları, İstanbul, 1999).
• Hoş Sada (Son Asır Türk Musikişinasları). İnal, İbnü’l Emin Mahmud Kemal. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, No.10, İstanbul, 1958.
• Osmanlı İmparatorluğu`nda Yeni Nizamların Cetveli. Mahmud Raif Efendi. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul 1988.
• Mahmud Raif Efendi ve Nizâm-ı Cedîd’e Dair Eseri. Beydilli, Kemal & Şahin, İlhan. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2001.
• Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi. Kenan, Seyfi (ed.). İSAM-İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 2010.