Ahmed-i Hani (Kürtçe: Ehmedê Xanî) (d. 1650/1651, Han köyü,[1] Çukurca, Hakkari – ö. 1707, Doğubayazıt, Ağrı), 17. yüzyılda yaşamış Kürt edebiyatçısı, şair, tarihçi ve alim.
Hayat
Yaşadığı yörede zaman zaman şeyh[2][3] olarak kabul edilmiş, halk arasında Hani Baba adıyla da anılmıştır. Ayrıca, molla[4](Molla Ahmed) olarak da tanınmaktadır. Hânî Aşiretinden olmasından ve Han köyünde doğması ötürü Ahmed Hânî (Ahmed-i Hânî) olarak tanınmaktadır. Doğu Bayazıt medreselerinde müderrislik ve İshak Paşa Sarayında kâtiplik yapmıştır. Dört dil (Arapça, Farsça, Kürtçe ve Türkçe) bilen Hani, eserlerini, dönemin tercih edilen edebiyat dili olan Farsça yerineKürtçe yazmıştır.
En bilinen eseri, 17. yüzyılda Kürtçe’nin Kurmanci lehçesiyle yazdığı “Mem û Zîn”dir. Xanî, Mem û Zîn adlı eserinde, Emir Zeynettin’in güzellikleriyle dillere destan olan Zin ve Sti adlı iki kız kardeşinin Mem ve Tajdin ismindeki iki gençle olan aşklarını şiir şeklinde anlatır. Eser, aynı adla sinemaya da uyarlanmıştır.
Türbesi Ağrı Doğubeyazıt’tadır.
Eserleri
- Mem û Zîn (Mem ve Zin)
- Nûbihara Biçûkan (Küçüklerin Baharı)
- Eqîdeya Îmanê (İman’ın Akidesi)
- Eqîdeya Îslamê (İslam’ın Akidesi)
- Fî Beyanî Erkanî Îslam
- Dîwana Helbestan (Şiir Dîvanı)01
