(Enderun Anadolu Lisesi 11. Sınıf Öğrencimiz Veysel Emin Şahin’e Yapay Zeka ile ilgili çalışması için teşekkür ediyoruz.)
Yapay Zekâ, bir bilgisayarın ya da bilgisayar sistemine bağlı bir robotun, canlılara benzer şekilde bazı eylemleri yerine getirme kabiliyetini sağlayan buluştur. Geçmişi 1940’lı yıllarda Turing Machine’lere kadar giden bu buluş, insanın düşünme yöntemlerini analiz ederek oluşturulmuştur ve yine bu yeteneği analiz ederek geliştirilmektedir.
Başka bir deyişle, yapay zekâ, bilgisayarların ve robotların insan gibi düşünmesini sağlamaktadır. Bu bilgisayarlar ve robotlar buluş sayesinde insanların gerçekleştirdiği görevleri yerine getirmeye başlamıştır. Karmaşık sorunları bile insan beyni gibi çözmeye çalışan bu bilgisayarlar ile zeka ve akıl gerektiren durumlar etkili bir şekilde çözülebilmektedir.
Bu programlar, insan bilgisine ihtiyaç duymaktadır. Çünkü karmaşık verilerin kalıplarını tanıması, insan tarafından alınan kararları uygulaması ve insanların tecrübelerinden faydalanması gerekmektedir. Yapay Zekâ sistemi, var olan durumu gözlemleyerek ve bu gözlemi daha önceden belirlenen parametreler doğrultusunda işleyerek çalışmaktadır. Sorun çözmek adına çalışmakta ve istenilen durumlara tepki vermektedir. 
Yapay Zeka Nasıl Çalışıyor
Bu buluşu tanımanın en iyi yolu, onun yapabildiklerini, insan yetisi ve hareketleri ile karşılaştırmaktır. Bilinen en zeki canlı insandır ve yapay zeka onu taklit ederek çalışmaktadır. Bilgisayar bilimleri içerisinde geniş bir alana sahip olan bu yazılımı sıradan yazılımlardan ayıran özellik insan zekasını taklit etme özelliğidir.
Günümüzde sadece gelişmiş bir yazılım özelliği taşıyan bu buluş üzerinde önemli geliştirme çalışmaları yapılmaktadır. Gelecekte, tıpkı insan beyni gibi doğrudan bir donanıma sahip altyapının sağlanması hedeflenmektedir.
Yapay Zeka Neyi Taklit Ediyor?
İnsanlar, dil yardımı ile iletişim kurmaktadır. Yapay zekada ise bunun karşılığı konuşma tanıması yazılımıdır. Yapay zeka bunu istatiksel olarak yapmaktadır ve konuşma tanıma sistemi de istatiksel öğrenme çerçevesi altında gelişmektedir. İnsanların belirli bir dilde konuşup anlaşabilme yetisi ise bu yazılımda doğal dil işlemeye yanı NLP’ye girmektedir. Ancak insan sadece bilişsel yetiye sahip bir canlı değildir, dünyayı gözleriyle gören insanlar, gördüklerini beyinde işleyerek anlamlandırmaktadır. Görüleni anlamlandırma durumu bilgisayarlarda ve robotlarda bilgisayar görüşü alanına girmektedir. Son yıllarda bu buluşa yönelik çalışmalarda derin öğrenme tekniği geliştirilmiştir.
Yapay Zekanın Yetenekleri Nelerdir?
Yapay zekanın yetenekleri arasında insan konuşmasını tanıma ve anlama, içerik sıralaması gerektiren ağ dağılımı, yüksek strateji gerektiren oyunları oynayabilme kabiliyeti, otonom otomobiller, karmaşık veri çözümleme, askeri simülasyon ve fotoğraf – video çözümleme bulunmaktadır. Bu teknoloji, nöral ağlar, ekonomi, istatistik, olasılık ve matematiksel optimizasyon araçlarını kullanmaktadır.
Ortam ve Nesne Tanıma
İnsanlar içinde bulundukları ortamı gözleriyle görerek dünyayı zihinlerinde canlandırabiliyorlar. Shakespeare’in tüm dünya bir sahnedir sözü biraz da buradan geliyor olabilir. Bu alana doğrudan yapay zeka ile alakalı olmamakla birlikte görüntü işleme diyoruz.
Nihayetinde bilgisayar görüşü için görüntü işleme şart ve Facebook ile Amazon gibi başlıca e-ticaret siteleri bu tekniğin çok gelişmiş bir versiyonunu kullanıyor: Nesne tanıma.
Nesne tanıma özelliği sayesinde bir fotoğraftaki grubun anne, baba, çocuk ve kediden oluşan bir aile olduğunu anlayabiliyor; hangisinin kadın ve hangisinin erkek olduğunu fark ediyorlar. Boyunu ölçüyor, beden ölçülerini alıyor ve ne renk giydiklerini fark ediyorlar.
İsterseniz gelin şimdi, bugünün yapay zeka teknolojilerinin eğitim alanında sağladığı faydaları beraber inceleyelim.
1. Temel eğitim aktivitelerini otomatikleştirme imkanı sağlar
Günümüzde liseye giden bir öğrenci için oluşturulan ödev ve testlerin amacı; öğrencinin yeterliliğinin analiz edilerek, konu ile ilgili eksikliklerinin tamamlanması ve bu bağlamda gelecekte hangi meslek grubunda başarılı olabileceğinin belirlenmesidir. Yapay zeka ise bu süreci öğrenciye ait bilgileri değerlendirerek bir planlama ile oluşturur.
İlk aşamada yapay zeka ile öğrenciye ait bilgi ve beceriler belirlenir. Bilgi ve becerilerin ağırlığına yönelik program oluşturulur. Yapay zeka teknolojileri, öğrencilerin eksik alanlarını analiz edebileceği için oluşturacağı programı bireye uygun bir şekilde tasarlayabilir. Kişiye özel oluşturulan eğitim programı ile öğrenciler, hem daha verimli olur hem de gelecekte işini seven bir birey olarak çevresine katma değer sağlar.
Günümüzde uygulanan yapay zeka eğitim sistemi ele alındığında, temel eğitim aktivitelerinin planlanması ve kişiselleştirilmesi, öğrencilerin kendilerini daha erken tanıyarak, doğru bir gelecek planı oluşturmaları için imkan sağlamaktadır.
2. Eğitim yazılımlarını öğrenci ihtiyaçlarına göre kişiselleştirir
Her birey farklıdır ve her bireyin farklı yetenekleri vardır. İlkokuldan üniversiteye geçişe kadar ki süreçte öğrenciler yeteneklerini keşfeder, geliştirir ve meslek hayatlarında bu tecrübelerini artırarak topluma yarar sağlayan bireyler haline gelirler. Günümüz eğitim planlamasında bu gelişim süreci, öğretmenler, test ve sınavlar ile sağlanmaktadır.
– Peki, yapay zeka ile günümüz eğitim modeli nasıl geliştirilmelidir?
Öğrenciler ile ilgili bilgilerin toplandığı kaynağın yapay zeka yönetimindeki bir sistem olduğunu düşünelim. Bu sistemler öğrencilerin ihtiyaçlarını, eksiklerini ve ilgi duyulan konuları belirleyerek öğrenciye özel çalışma fonksiyonları oluştururlar. Bu sayede öğrenci algılamasının yavaş olduğu konuları yeteri kadar tekrar edebilir. Üstelik bu işlem için tek ihtiyaç, öğrenciye ait bir bilgisayar olacaktır. Bu sayede algılama süreci farklı olan öğrenciler, yapay zekanın belirlediği kişisel eğitim programına katılarak kendilerine uygun eğitim yöntemiyle eğitilir ve böylece daha iyi hissederler. Bu yöntem ile farklı öğrenme hızına sahip öğrencilerin sınıf içerisindeki bilgi eşitliği daha verimli bir biçimde sağlanacaktır. Ayrıca yapay zeka Öğrenmeyi kolaylaştırır, hatta başlangıç sınıfları için oyunlaştırılarak eğlenceli hale bile getirebilir.
Günümüzde, bu tür uygulamaların bulunduğu ve adaptif öğrenmenin ulusal alanda etki oluşturduğu Khan Academy gibi programlar örnek gösterilebilir. Gelecekte Khan Academy gibi eğitim programları artarak yapay zeka desteği ile mesleklerini seven, sevdikleri işleri yapan bireyler de artacaktır.
3. Öğrencilerin eksiklerini daha iyi anlar ve gelişim için kişiye özel destek avantajı oluşturur
Öğretmenler, testlerde ya da ödevlerde öğrencilerin yapmış olduğu tüm hatalardan haberdar olamazlar; ancak yapay zeka ile bu problemi çözmek mümkün. Online olarak kullanım sağlayan ‘’Coursera’’ bunun için oldukça iyi bir örnek. Bu uygulama ile öğrencinin ev ödevini yada ödevde ki bir bölümü yanlış yapması halinde, sistem öğretmeni uyarır ve öğretmen yapılacak ödev ya da cevap verilecek soru ile ilgili ipuçları oluşturarak öğrencilere geri dönüş sağlar. Bu sayede bilgi ile beslenen yapay zeka ileriki süreçte oluşacak sorunları algılayarak daha önce oluşturulan bilgiden yararlanır ve öğrenciye ipuçları vererek doğru cevaplara ulaşmasını sağlar. Öğretmenler tarafından oluşturulan bilgiler ve ipuçları yeterlilik seviyesine geldiğinde, karşılaşılabilecek sorunlar yapay zeka desteği ile anında geri bildirim sağlar. Bu sayede öğrenciler, profesörden haber beklemek yerine, yapay zeka ile etkileşime geçerek ihtiyaç duydukları içeriğe hızlı erişim sağlarlar.
4. Kişiselleştirilmiş çözümler sunar
Şuan oluşturulan yapay zeka teknolojileri bir öğretmenin genel anlamda sağlayabileceği yeterliliği sağlayamıyor olabilir. Gerçi bu durum öğretmenin alanına göre de biraz değişiklik gösterebiliyor. Örneğin bir öğretmenin hayal gücü ya da konu anlatımında vermiş olduğu örnekler yapay zeka ile günümüzde sağlanamıyor olabilir; ancak mevcut teknoloji gücü ile zaten yapay zekadan tam zamanlı bir öğretmen performansı beklenmiyor.
Oluşturulmuş ders programları, temel matematik, edebiyat ve benzeri alanlarda yapay zeka ile çalışan sistemlere sahibiz. Bu sistemler, öğretmenlere destek sağlayarak öğrencilerin öğrenme verimlerini artırmalarına destek sağlıyor. Yapay zeka tabanlı programlar ise öğrencilerin temel eğitim almaları konusunda yardımcı oluyor. Öğrenciler için farklı testler oluşturup, deneme sınavları oluşturuyor. Oluşturulan deneme sınavlarının sonuçlarını analiz ederek, öğrencinin gelişim sağlaması gereken alanları belirliyor. Bu sayede öğrencinin eğitimden aldığı verimi üst seviyeye taşıyıp, başarılı bireylerin oluşumuna destek sağlıyor.
5. Faydalı geri bildirimler sunar
Yapay zeka, sadece öğretmenlerin ve öğrencilerin ihtiyaçlarına göre düzenlenmiş online kurslar ve test yönetimi sağlamaz, aynı zamanda dersler ve kursların başarı durumu hakkında da geri bildirim sağlar.
Bugün bazı okullar, öğrencilerin gelişim sürecini takip edebilmek ve bu analiz ile öğrencinin performansını artırabilmek için bu sistemi kullanıyor. Bu tür yapay zeka sistemleri, öğrencilerin ihtiyaçlarının belirlenmesi ve eğitimci kadrosunun bu konular ile ilgili nasıl bir düzenlemeye gidilmesi gerektiğinin planının oluşturulması hususunda destek sağlar. Bununla birlikte, bu sistemlerle öğrencilerin başarılı oldukları alanlar belirlenerek ana dal seçmelerine de yardımcı olunur.
6. Eğitim yapısını değiştirebilir
Günümüzde etkileşimde bulunduğumuz yapay zeka destekli ürünlerin hepsi bilgiyi direk olarak kullanır; fakat Google, sonuçları konum bilgilerinden yararlandığı kullanıcıya göre yönetir, Amazon daha önce satın almış olduğunuz ürünlere dayanarak yeni önerilerde bulunur ya da Siri ihtiyaçlarınızı ve komutlarınızı direk olarak uyarlar. Tüm bu yapay zeka destekli servisler, ilgi alanlarınıza yönelik oluşturulur.
Bu tür akıllı sistemler kişisel yetenekleriniz ve ilgi alanlarınız doğrultusunda ihtiyacınız olduğunu düşündüğü bilgiyi size sunabilir. Bu sayede okullar ve akademilerde bilgiyi nasıl bulabileceğimizi; ya da bilginin bize nasıl ulaşması gerektiğini, yapmış olduğumuz alışkanlıklarla biz belirlemiş oluruz. Bu da ilgi alanımız ile ilgili daha bilgili bireyler olmamızı sağlayarak doğru alanda eğitim almamıza bizi otomatik olarak yönlendirmiş olur.
7. Öğretmenlerin rolünü değiştirebilir
Eğitimde öğretmenler için her zaman bir rol olacaktır; ancak gelişen yapay zeka teknolojileri ve bu teknolojilerin sağladığı verim ve kolaylıklar, öğretmenlerin çalışma tarzlarını ve günlük programlarını değiştirecek gibi duruyor.
Daha önceki maddelerde bahsettiğimiz gibi, yapay zeka ile online sınıflar oluşturularak, bazı ödev ve ders anlatımları gerçekleştiriliyor. Yapay zeka, Öğrencilerin öğrenmeyi geliştirmelerine yardımcı oluyor, hatta gerçek hayatımızda sınıflarda yapay zeka robotlardan dahi ders alacağımız günler geleceğini düşünüyoruz.
8. Deneme yanılma öğrenimini daha aktif hale getirir
Deneme ve yanılma sistemli eğitim, öğrencilerin kendilerini geliştirebilmeleri için çok iyi bir sistemdir. Bu sayede konu ile ilgili doğru bilgi öğrencide daha kalıcı bir bilgi haline gelir; ancak sınıfta küçük düşme hissine kapılabilecek öğrenci bu durumda kendini iyi hissetmeyebilir. Oysaki bu durum yapay zeka denetiminde bilgisayar ortamında sağlandığı takdirde öğrenci kendini kötü hissetmeyecek ve yapay zekanın verdiği çözüm ipuçları ile öğrenci bilgiye ve doğru cevaba daha hızlı ulaşacaktır. Öğrencilerin okul ilişkilerini dahi etkileyeceğini düşündüğümüz yapay zeka sistemleri, gelecek eğitim hayatını bir hayli değiştirecek gibi duruyor.
9. Kendini sürekli geliştirir
Akıllı bilgisayar sistemleri ile desteklenen akıllı veri toplama, günümüzde aktif olarak bir çok okul tarafından uygulanan bir işlemdir. Bu sayede okullar, kayıt ettikleri bilgileri oluşturdukları sistemlerde öğrencilerin ihtiyaçlarına göre kullanımını sağlar.
Öğrencilere ait kişisel bilgiler, öğrencilerin başarı durum bilgileri, öğrencilere ait çalışma ve ilgi alanı istatistikleri yapay zeka desteği ile öğrenciler için en uygun kursları ve dersleri seçmeleri için imkan sağlar. Toplanan bilgilerle, öğrencilerin ilgi alanları ve çalışma performansına göre yönelecekleri ana dallar daha kısa sürede tespit edilir.
10. Yapay zeka ile nerede, nasıl ve kiminle kavramları değişecek gibi duruyor.
Yukarıda verilen maddeler doğrultusunda, önümüzdeki on yıl içerisinde eğitim alanında büyük değişiklikler bizi bekliyor. Gelecekte yapay zeka sistemlerini, yazılımlarını ve desteğini kullanarak, öğrenciler dünyanın herhangi bir yerinden, herhangi bir zamanda alacağı eğitim dönemini büyük bir heyecanla bekliyoruz.
Düşünsenize, gittiğiniz okul ya da akademi İstanbul’da; fakat dünyanın farklı ülkelerindeki başarılı okullardan uzaktan erişim ile ders alıp kendiniz için en uygun eğitim planını oluşturuyorsunuz ve bunu yaparken kendi ders programınızı kendinize uygun zaman diliminde planlıyorsunuz. Ayrıca tüm çalışmalarınız ve eğitim süreciniz, yapay zeka tarafından sizin karakteristik özelliklerinize uygun bir şekilde planlanıyor. Sizce de harika olmaz mıydı?
Her insan özeldir ve kendine uygun bir öğrenme yeteneği vardır. Yapay zeka ile analiz edilebilir ve size en uygun eğitim modeli her geçen gün geliştirilmeye devam ediyor. Yapay zekanın bu kuvvetli analiz yeteneği ile gelecekte işini seven, yaptığı işe değer katan bireylerde artacaktır. Bu arada kaç yaşında olursak olalım aslında hepimiz birer öğrenciyiz ve gelişen yapay zeka sistemleri ile ilgili hepimizin öğreneceği çok şey var. Önümüzdeki aylarda yaşanacak gelişmelerle tekrar birlikte olacağız.
Kaynak:
https://www.stendustri.com.tr/bilim-teknoloji/yapay-zeka-nedir-ne-demektir-nasil-calisir-h99459.html
