Kimyanın kurucusu ve üstadı… Atomun parçalanabileceğini ilk söyleyen Müslüman bilim adamı… Ebû Musa Câbir bin Hayyân… 722- 815 yılları arasında yaşayan Fars kökenli Câbir bin Hayyân, ilk pratik simya âlimidir.
Günümüz dünyasında atomla ilgili ilk çalışmaların 19. asrın başlarında İngiliz fizikçi John Dalton tarafından yapıldığı, uranyum çekirdeğinin parçalanabileceği fikrinin de yine 19. asırda Alman kimyacı Otto Hahn tarafından ortaya atıldığı bilgisi yaygındır. Halbuki onlardan 1000 yıl önce yaşamış olan Câbir bin Hayyân, maddelerin atomik yapısını gösteren tespitler yapmıştı. 12. yüzyılda Lâtince’ye çevirilen Kitab el-Kimya adlı eseri, Simya ve Kimya kelimelerinin kökeni oldu. Geliştirdiği “İmbik” ve ilk defa kendisinin ortaya attığı “Baz” kavramıyla kimyanın gelişmesine katkıda bulundu. Nitrik asit, hidrojen klorür ve sülfürik asitin rafine ve kristalize yöntemlerini buldu. Sitrik asit, asetik asit ve tartarik asidi keşfetti. Gümüş nitratın güneş ışığı etkisiyle karardığını keşfederek fotoğrafçılığın ilk önemli buluşlarından birini de gerçekleştirdi.
Ebû Mûsa Câbir bin Hayyân (Arapça: ابو موسی جابربن حیان, Abu Mūsā Jābir ibn Hayyān; Latince: “Geber” ya da “Geberus”; (al-Barigi Kabilesi / al-Azdi / al-Kufi / al-Tusi / al-Sufi), (doğum: 721, Tus, İran, Horasan; ölüm: 815, Kufe, Irak) Batıda daha ziyâde Geber olarak tanınan, Abbâsîler döneminde yaşamış ve İslâmiyet’te fen bilimlerinin temelini atmış olan Farsî çok yönlü bir fen bilgini;simyacı, kimyacı ve eczacı; fizikçi, astronom ve astrolog; tıp ve fizik tedavi uzmanı; mühendis, coğrafyacı, filozof ve sûfi.
Hayâtı
Tus, İran’da eğitimini aldıktan sonra Kûfe’ye göç etti. Câbir bin Hayyân bilinen ilk pratik Simya (Alşimi) âlimdir. Orta Çağ Avrupası’nın Simya alanına büyük ölçüde etki etmiş ve Kimya’nın da esasını oluşturmuştur. İmâm Câʿfer-i Sâdık’ın talebesidir.
İcâdları
Kimyager ve Eczacı olan bir babanın oğlu olarak Horasan’da doğmuş ve Yemen’de okuduktan sonra Kufe’ya giderek Abbâsî halifesiHarun Reşid’e saray âlimi olarak hizmet etmiştir.
Kimya dışında Eczacılık, Metalürji, Astroloji, Felsefe, Fizik ve Müzik gibi geniş alanda 400 ü aşan eser bıraktığı söylenirse de ancak 20 civarında eseri bugüne kalmıştır.
Nitrik asit, Hidrojen klorür ve Sülfürik asit’in rafine ve kristalize yöntemlerini bulduğu Kral suyu’nu icat ettiği ve Sitrik asit, Asetik asit,Tartarik asiti keşfetiği düşünülmektedir. “İmbik” ( الأنبيق al-inbiq) geliştirmiş ve kendisinin ortaya attığı Baz kavramıyla Kimya’nın gelişmesine katkıda bulunmuştur.
“İmbik”
Ayrıca daha sonra zehirlilerin zehirlisi olan arsenik tozunu elde eden ilk kişidir.
Agathondaemon, Hermes Trismegistus, Pisagor ve Sokrates’i saydığı ve Eski Yunan, Eski Mısır ve Şia Sufizminden etkilendiği düşünülmektedir.
Eserlerinden 12. yüzyılında Latince’ye çevirilmiş olan Kitab al-Kimya adlı eseri, Simya ve Kimya kelimelerinin kökeni olmuştur.
