Ebu Hanife Ahmed bin Davud Dinaveri veya sadece el-Dinaveri (d.828 Kirmanşah – ö.896 Dinaver), astronomi, botanik, metalürji,coğrafya, matematik ve tarih gibi çok çeşitli alanlarda çalışmalarda bulunmuş Müslüman bilim insanı.
Bugün batı İran’da kalan, Dinaver bölgesindendir. Kürt veya Fars kökenli olduğu ileri sürülmektedir.
İsfahan’da astronomi, matematik ve mekanik, Kufe ve Basra’da ise filoloji ve şiir eğitimi almıştır. 24 Temmuz 896’da doğduğu kent olan Dinaver’de vefat etmiştir.
Dinaveri özellikle de Kitab el-Nebat (“Bitkiler Kitabı”) isimli eseriyle tanınmaktadır. 8 ciltlik bu eseri sebebiyle sıklıkla Arap(ça)botaniğinin babası olarak adlandırılmıştır.Eserde Arap notanik gelenekleri, bitki incelemeleri ve bilgisinin yanı sıra Farsî kökenli bitki bilgileri de mevcuttur ve yıllarca botanik alanında standart kitap olmuştur. Alman bilim adamı Bruno Silberberg eserin önemini şöyle anlatır:
- “İlmi çalışmaların 1000 sene sonrasında Greklerin botaniği Theophrastus (M.Ö. 372-287) ve Pedanius Dioskorides (MÖ 1 yüzyıl)’in eserlerinde özetlenmiştir; oysa Dinaverî’nin kitabı, müslüman ilminin sadece ikinci asrında, Greklerin seviyesine çıkmakla kalmaz, fakat onları çok daha geride bırakır. Dinaverî’nin kendi eserini tasnif ettiği devirde Dioskorides’in kitabının henüz Arapçaya tercüme edilmemiş olduğunu da burada işaret etmek lâzımdır. Şu halde bu eser müslümanların orijinal bir çalışmasıdır…“
Nitekim eser bazı kaynaklarca erken İslam botaniği’nin en ünlü eserlerinden biri olarak adlandırılır.
Botanik çalışmalarının yanı sıra Kürt etnik grubu üzerine de çalışmaları olmuş, Kürtlerin atalarını araştıran ilk bilim adamlarından olmuştur. Bu alandaki çalışmalarını Ensab el-Ekrad (“Kürtlerin Soyu”) isimli eserinde toplamıştır. Dinaveri ayrıca matematik ve Kur’an üzerine de birçok eser kaleme almıştır; her ne kadar bu kitapların bilinen hiçbir nüshası çağımıza ulaşmamışsa da başka yazarların çağımıza ulaşan eserlerinde Dinaveri’nin bu eserlerinden çeşitli alıntılar vb. ifadeler yer almaktadır.
Eserleri
Kendisine atfedilen eserlerin bir kısmı aşağıdaki başlıklarda sıralanmıştır.
Matematik ve doğa bilimleri
- Kitâb el-Cebr ve’l-mukâbele (“Cebir Kitabı”)
- Kitâb el-Nebât (“Bitkiler Kitabı”)
- Kitâb-ül-Küsûf (“Güneş Tutulmaları Kitabı”)
- Kîtab el-redd ela reşad el-îsfexanî (“Reşat El-İsfahanî’nin Astronomisine Reddiye”)
- Kitâb el-Hisâb (“Aritmetik Kitabı”)
- Kitâb’ül-Bahsi fî Hisâb il-Hind (“Hint Aritmetiği Analizi”)
- Kitâb’ül-Cem ve’t-Tefrîk(“Aritmetik Kitabı”)
- Kitâb’ül-Kıble Ve’z-Zevâl
- Kitâb’ül-Envâ (“Hava Durumu Kitabı”)
- İslâh’ul-Mantık (“Mantığın Islahı”)
Sosyal ve beşerî bilimler
- Ahbâr’üt-Tivâl (“Genel Tarih”)
- Kitâb el-Kebîr (bilim tarihinde “Büyük Kitap”)
- Kitâb el-Fusâha (“Retorik Kitabı”)
- Kitâb’ül-Büldân (“Coğrafya Kitabı”)
- Kitâb eş-Şîr ve’ş-Şu’arâ (“Şiir ve Şairler Kitabı”)
- Ensâb el-Ekrâd (“Kürtlerin Soyu”).
